Levend Verlies: Wat betekent het en hoe voelt het?

Levend verlies is een proces dat Julie omschrijft als ‘over-leven’ en een levenslange aanpassing aan een onomkeerbare situatie. Het is niet het soort verlies dat na verloop van tijd makkelijker wordt, zoals het gezegde ‘tijd heelt alle wonden suggereert. Levend verlies is juist een onzichtbaar verdriet dat telkens terugkomt, en de weg om ermee om te gaan vergt volgens Julie veel veerkracht en geduld.

Met behulp van inzichten van rouwexpert Manu Keirse legt Julie uit dat het niet alleen gaat om het verliezen van een droom of een toekomstbeeld, maar ook om het constant aanpassen aan nieuwe, soms pijnlijke realiteiten. Een van haar meest krachtige inzichten is dat het niet gaat om de beperking van haar zoon te aanvaarden, maar om hem volledig te accepteren zonder zijn beperking als definitie van wie hij is. “Je aanvaardt de persoon, niet de handicap,” zegt Julie.

 Julie vond veel kracht in het fotograferen van de 'onbeperkte' schoonheid van haar zoon. 

De vier rouwtaken: een wegwijzer bij Levend Verlies

Julie gebruikte de vier rouwtaken van Manu Keirse als een soort handleiding om door het proces van levend verlies heen te navigeren:

De werkelijkheid onder ogen zien: Dit is vaak een harde eerste stap, vol ongeloof, verwarring en ontkenning. Julie beschrijft hoe ze aanvankelijk vastklampte aan oude gewoontes en de situatie niet volledig kon accepteren. Het kostte tijd en herhaling om echt te beseffen dat haar leven voor altijd veranderd was. Ze benadrukt dat luisteren naar het verhaal van iemand met levend verlies – keer op keer – een grote steun kan zijn.

De pijn van het verlies ervaren: Verdriet, schuldgevoelens, boosheid en soms schaamte zijn allemaal normale reacties. “Het is belangrijk om jezelf toestemming te geven om die pijn echt te voelen,” zegt Julie. Ze geeft tips voor zelfzorg in deze fase, zoals pauzes nemen, water drinken, en simpelweg aanwezig zijn met je eigen gevoelens. Ook vertelt ze dat anderen haar hielpen door zonder oordeel aanwezig te zijn, en niet te proberen om haar verdriet ‘op te lossen’, wat vaak een instinctieve neiging is van vrienden en familie.

Aanpassen aan de wereld: Dit is een proces van het opnieuw ontdekken van je waarden, interesses en doelen in het licht van een nieuwe realiteit. Julie benadrukt hier het belang van kleine stapjes, en het herkennen van wat haar energie geeft. Ze vertelt dat het vinden van nieuwe manieren om verbonden te blijven met haar kind haar veel kracht heeft gegeven, zoals fotografie om de onbeperkte schoonheid van Arno vast te leggen. “Opnieuw leren leven met een andere kijk op jezelf en de wereld om je heen,” zegt ze, “is een daad van zelfliefde.”

Herinneren en opnieuw leren genieten: Julie omschrijft deze fase als een proces van opnieuw leren vasthouden aan mooie herinneringen zonder ze te willen wissen. Er is geen delete-knop, maar er zijn manieren om waardevolle momenten te koesteren en ruimte te maken voor nieuwe ervaringen. “Rituelen helpen, en het opbouwen van een verinnerlijkte band met je kind helpt je om liefde en verdriet hand in hand te laten gaan,” legt Julie uit. Ze benadrukt dat ouders zichzelf de ruimte moeten gunnen om verdriet toe te laten, maar ook om weer te kunnen genieten.

Hoe omgaan met mensen die door een rouwproces gaan?

Er zijn zoveel verschillende rouwprocessen, geen enkele is gelijk. Wie een rouwproces doormaakt, voelt zich vaak schuldig. Weet dat je schuldig voelen niet betekent dat je ook schuldig bent. Wanneer je te maken hebt met mensen die door een rouwproces gaan, is het belangrijk om op een zorgzame en respectvolle manier met hen om te gaan. Allereerst is luisteren zonder te onderbreken cruciaal; je biedt de rouwende persoon ruimte om hun emoties en gedachten te uiten zonder oordeel of afleiding. Vermijd het aandragen van oplossingen of het delen van je eigen ervaringen, want rouw is uniek en vereist geen vergelijkingen of adviezen. Probeer de gevoelens van de ander niet te minimaliseren of te relativeren; hun pijn kan niet zomaar worden opgelost, maar jouw aanwezigheid en begrip kunnen een groot verschil maken. Tot slot kun je praktische hulp bieden, zoals het ondersteunen bij huishoudelijke taken of het bereiden van maaltijden, om hen te ontlasten en te laten zien dat ze er niet alleen voor staan.

Zelfzorg en Veerkracht: Praktische hulpmiddelen

Naast de vier rouwtaken deelde Julie haar toolbox voor zelfzorg en veerkracht. Ze beschrijft dat haar weg van verdriet niet betekent dat er geen ruimte meer is voor vreugde en inspiratie. Julie benadrukt het belang van kleine dagelijkse gewoonten, zoals meditatie en ademhalingsoefeningen, en noemt de voordelen van creatieve expressie – van schrijven en tekenen tot het delen van haar verhaal met anderen. Ze vindt steun in lotgenotencontact en in momenten van rust. Rouwen is een zeer intensief en uitputtend proces. Het kan niet alleen emotioneel, maar ook lichamelijk uitputten. Daarom is het belangrijk om rustmomenten en 'ankermomenten' in te bouwen. Doe regelmatig een ‘check-in’: Hoe voel ik me vandaag? Wat is mijn energiepeil? Neem bewust momenten voor jezelf. 

Julie moedigt andere ouders aan om hun eigen rituelen te vinden en stelt voor om te experimenteren met meditatie-apps zoals Headspace en Calm, en het uitproberen van technieken zoals de bodyscan. Zelfzorg, benadrukt ze, is geen luxe, maar een noodzaak bij levend verlies. “Rouwen is een teken van liefde,” herinnert Julie, “en zorg goed voor jezelf, want ook dat is liefde voor je kind.”

Het webinar sloot af met de boodschap dat levend verlies geen eindpunt heeft, maar een levenslange reis is waarin verdriet en vreugde verweven zijn. Door met mildheid naar jezelf te kijken en steun te zoeken, kun je leren surfen op de golven van verlies en liefde, net zoals Julie doet.

Pauline Vanlerberghe

Bronnen

• Magenta Werkboek van Noor Seghers (ook online met veel tools)
• Boeken van Manu Keirse: Helpen bij verlies en verdriet en Vingerafdruk
• Lezingen en podcasts door Manu Keirse 
• Podcasts: Podcast zorgouderschap van Line Van Roey e.a. en Julie surft op de golven
• De polyvagaal theorie in therapie: Op weg naar veiligheid en verbondenheid – Deb Dana 
•  Activeer je nervus vagus – Luc Swinnen