Vraag het aan Pauline

Onze nieuwe stafmedewerker Pauline Vanlerberghe is niet alleen een krak in administratie. Ze volgt het soms grillige zorglandschap nauwgezet op en beantwoordt je vragen. Deze keer: ‘Wat is een zorgvolmacht en waarom is het belangrijk?’

Tijdens een recente infoavond van STAN Brugge gaf kandidaat-notaris Lara Smets (foto) hierover een heldere uitleg

Wat is een zorgvolmacht?

Een zorgvolmacht is een juridisch document waarmee je vastlegt wie jouw persoonlijke en financiële zaken beheert wanneer je dit zelf niet meer kunt. Dit kan nuttig zijn voor ouders van een kind met een verstandelijke beperking, maar ook voor iedereen die zich wil voorbereiden op een mogelijke periode van kwetsbaarheid, bijvoorbeeld bij het ouder worden, bij ziekte, of na een ongeval.

Door een zorgvolmacht op te stellen, geef je zelf aan wie je vertrouwt om je belangen te behartigen. Dit kan gaan om een partner, ouder, kind, goede vriend(in) of zelfs een professional. Hiermee heb je meer controle over wie beslissingen neemt over jouw welzijn, woonomgeving, financiële zaken en eigendommen, mocht je zelf niet meer in staat zijn dit te doen.

Voorbeelden uit de praktijk

Lisa en haar zoon Thomas: Lisa’s zoon Thomas heeft een verstandelijke beperking en wordt binnenkort 18 jaar. Omdat Thomas moeilijk zelfstandig beslissingen kan nemen over zijn financiën en zorg, stelt Lisa een zorgvolmacht op. Hierin geeft ze zichzelf en haar zus het recht om beslissingen te nemen over Thomas' financiën, medische behandelingen en woonsituatie wanneer hij dat zelf niet kan.

Mark en zijn vader Jan: Mark’s vader Jan is 75 jaar en merkt dat zijn geheugen achteruitgaat. Jan wil voorbereid zijn, dus hij stelt een zorgvolmacht op en benoemt Mark als zijn volmachthouder. Hiermee kan Mark Jan’s bankzaken en medische keuzes regelen als Jan hier zelf niet meer toe in staat is, zonder dat er een bewindvoerder via de rechtbank moet worden aangesteld.

Waarom een zorgvolmacht voor iedereen?

Een zorgvolmacht biedt zekerheid voor je toekomstige welzijn en dat van je naasten. Hier zijn enkele concrete redenen waarom een zorgvolmacht waardevol kan zijn:

• Bescherming van rechten en belangen: Met een volmachthouder voorkom je dat anderen misbruik kunnen maken van je kwetsbaarheid. Door bijvoorbeeld je partner of kind alsvolmachthouder aan te wijzen, bescherm je jezelf tegen ongewenste invloeden.

Stel dat Piet, 45 jaar, een hersenbloeding krijgt en tijdelijk zijn zaken niet zelf kan regelen. Door een zorgvolmacht kan zijn echtgenoot Karin alle nodige beslissingen nemen, waardoor familieleden of vreemden geen misbruik kunnen maken van zijn situatie.

• Zorg en woonsituatie: Een zorgvolmacht maakt het mogelijk om afspraken te maken over zorg en woonomgeving. Voor iemand met een verstandelijke beperking kan dit bijvoorbeeld gaan om begeleid wonen. Voor ouderen kan het betekenen dat je regelt dat je in je vertrouwde omgeving kunt blijven wonen, of dat je zorgt voor tijdige toegang tot zorg.

Els, moeder van Koen die met autisme worstelt, legt in een zorgvolmacht vast dat haar zus bevoegd is om de juiste zorg te kiezen en een plek in een begeleid woonproject te regelen als Els er niet meer is.

• Voorkomen van bewindvoering door derden: Als je geen zorgvolmacht hebt, kan de rechter een externe bewindvoerder aanstellen als je handelingsonbekwaam wordt. Door een zorgvolmacht te regelen, bepaal je zelf wie beslissingen neemt in plaats van een onbekende professional.

Hans, 70 jaar, vreest voor Alzheimer en wil voorkomen dat de rechter een bewindvoerder benoemt. Met een zorgvolmacht wijst hij zijn dochter Annelies aan, zodat zij zijn financiën kan regelen als het geheugen hem in de steek laat.

• Financiële zekerheid: Je kunt met een zorgvolmacht afspraken maken over je financiële zaken, zoals de toegang tot bankrekeningen, beheer van beleggingen of onroerend goed. Dit voorkomt dat er telkens toestemming van de rechter nodig is voor financiële beslissingen.

Karin en Tom, eigenaars van meerdere appartementen, stellen een zorgvolmacht op waarin Karin bevoegd is om huurcontracten te verlengen of nieuwe huurders te zoeken als Tom daartoe niet meer in staat is door ziekte of ongeluk.

Hoe werkt het opstellen van een zorgvolmacht?

Een zorgvolmacht kan op 2 manieren worden opgesteld:

1. Onderhands: Dit betekent dat je de volmacht zelf opstelt en ondertekent, zonder tussenkomst van een notaris. Dit kan een eenvoudige en laagdrempelige optie zijn.

2. Notariële akte: Een notaris kan de zorgvolmacht opstellen en registreren in het Centraal Register, wat extra rechtszekerheid biedt. Dit is vooral nuttig als het gaat om complexe afspraken of als er kans is op conflicten binnen de familie.

In beide gevallen kun je specificeren wie je vertrouwt als volmachthouder, wat hun taken zijn en in welke situaties de volmacht in werking treedt.

Wanneer gaat de zorgvolmacht in?

De zorgvolmacht treedt in werking zodra de volmachtgever niet meer in staat is zelfstandig beslissingen te nemen. In het geval van iemand met een verstandelijke beperking kan dit direct zijn, terwijl bij anderen de volmacht pas ingaat bij bijvoorbeeld het optreden van dementie of een ernstig ongeluk.

Wat kun je regelen met een zorgvolmacht?

Een zorgvolmacht biedt de mogelijkheid om beslissingen vast te leggen op twee hoofdniveaus:

• Vermogensrechtelijk: Dit kan het beheer van bankrekeningen, het kopen of verkopen van onroerend goed, en financiële transacties omvatten. Zo kan bijvoorbeeld worden vastgelegd dat een volmachthouder geld mag beheren, rekeningen mag betalen of beleggingen kan beheren.
• Persoonsrechtelijk: Dit omvat keuzes rond woonomgeving en zorgbehoeften. Je kunt bepalen of je in je eigen woning blijft wonen, wie je medische beslissingen mag nemen, en wie mag beslissen over eventuele behandelingen.

Hoe eindigt een zorgvolmacht?

Een zorgvolmacht eindigt wanneer de volmachtgever overlijdt, of wanneer de volmacht herroepen wordt. Ook kan in de volmacht een vervanger worden aangewezen voor het geval de eerste volmachthouder niet meer beschikbaar is. Dit biedt extra zekerheid dat je belangen altijd door een vertrouwd persoon worden behartigd.

Let wel op: een zorgvolmacht is geen document om medische beslissingen zoals euthanasie of orgaandonatie te regelen. Daarvoor bestaan aparte wilsverklaringen.

Meer weten?

Een zorgvolmacht is een persoonlijke keuze die zorgvuldige overweging verdient. Wil je meer weten over de mogelijkheden en stappen om een zorgvolmacht op te stellen? Bezoek dan de website van je notaris, bijvoorbeeld notaris.be, of gespecialiseerde platforms zoals Leif.be en je mutualiteit.

Bekijk ook het voorbeeldocument waarmee u een zorgvolmacht kan opstellen in een situatie waarbij de volmachtgever een PMH is.