Waarom voel ik als coördinator van STAN nu de nood om mijn enthousiasme neer te pennen? Omdat het voor mij raakt aan de kern van welke plaats personen met een handicap in onze samenleving innemen. Een samenleving die behoorlijk individu- en prestatiegeoriënteerd is en waar het rationele overheerst. 

Een kind met een handicap voelt al van kleinsaf aan dat het niet mee kan en niet beantwoordt aan de verwachtingen: “Broer of zus moeten huiswerk maken, maar ik niet.” “Het gesprek op kerstavond gaat over werk en wat mama en papa allemaal doen in het leven, maar ik snap daar niets van.” De meesten gaan daar niet bewust mee om, maar ervaren dingen die ze moeilijk kunnen plaatsen. Ze zoeken wel oplossingen, in de psychologie heet dat ‘copingsstrategieën’. De ene zoekt aandacht en hangt de clown uit, de andere trekt zich terug. Nog een andere vindt geen constructieve uitweg en ontwikkelt helaas negatieve strategieën (gericht tegen zichzelf of gericht tegen anderen). Wat heel vaak opvalt, is een passief-afhankelijke opstelling en weinig persoonlijke groei.

Blijven die kinderen dan helemaal stilstaan?  Zeker niet: ze kijken rond, observeren hoe mensen zich gedragen en passen ze zich daaraan aan. En ze blijken daar behoorlijk sterk in. Rationeel kunnen ze niet volgen, maar op emotioneel en relationeel vlak zijn ze vaak verassend sterk. Hun gevoelens zijn intens en ze voelen hun omgeving vaak scherp aan. Terwijl wij – mensen zonder handicap - strategieën ontwikkelen om onze gevoelens onder controle te krijgen, om ons te baseren op kennis, om onze plan te trekken, om ons te bewijzen, leren personen met een handicap vaak heel andere dingen.

Down the Road houdt ons op dat vlak een spiegel voor:

De emoties in het programma zijn authentiek en werken ontwapenend voor de meeste mensen zonder handicap: ‘Zonder vooroordelen’, ‘Geen verborgen agenda’,  ‘Gewoon mensen die hun gevoel volgen’. Een pluim voor de makers van Down the Road die er bijzónder goed in slagen die authenticiteit over te brengen zonder een moment het gevoel te geven dat emotionaliteit een zwakte zou zijn. En een pluim voor de durf van de deelnemers die zich zo authentiek laten zien!

We zien niet altijd het groeipotentieel van mensen met een handicap.  Ik vroeg me bij de start van het vierde seizoen af of er geen verzadiging zou optreden en of het wel interessant zou zijn om dezelfde mensen mee te nemen als in het eerste seizoen. Dat bleek onterecht. Het werd net een editie met extra meerwaarde. We zien hoe de zes gasten de afgelopen jaren gegroeid zijn en hoe ze meer durven dan tijdens de eerste editie. We zien dat ze meer op hun gemak zijn, met de begeleiding en met elkaar en dat ze op emotioneel vlak meer diepgang hebben. Terwijl ze in de eerste editie op liefdesvlak vaak op een ongeleid projectiel leken (ze volgen gewoon hun emotie, heerlijk toch?), komen er in dit seizoen diepe gesprekken aan bod over kinderwens, toekomstdromen, enzoverder. Het sterkste voorbeeld is Lore: de manier waarop ze steun biedt aan Lisa, toen ze instortte tijdens het langlaufen of Kevin troostte toen hij blokkeerde bij het ontbijt, is bijzonder indrukwekkend: ik wil het veel mensen zónder handicap wel eens zien doen. Wat een talent!

En dan last-but-not-least: de rol van aangepaste begeleiding, in de eerste plaats van Dieter en Saar. Zij creëren een veilige omgeving die maximaal stimuleert om dingen te ontdekken. Zonder deze omgeving minder groei. Geen inclusie zonder aangepaste ondersteuning.

Ik kan alleen maar de kracht van dit programma benadrukken. We zien de talenten van personen met een handicap en we zien welke meerwaarde zij hebben in de samenleving. Wanneer we erin zouden slagen om deze personen meer zichtbaar te maken in de samenleving, zouden we daar als individuen en als samenleving van kunnen groeien. Denk aan werksituaties (begeleid werk…), woonsituaties (co-housing, …) of vrije tijd. Niet iedereen moet op tv komen .

Nu blijven personen met een handicap al te vaak aan de zijlijn staan. Ouders worden niet of véél te weinig ondersteund om hun kind tot volle groei te laten komen. Ze staan er alleen voor wanneer de handicap ontdekt wordt, komen in een vreselijk administratief kluwen terecht, gigantische wachtlijsten zorgen voor onzekerheid, angst, gelatenheid en frustratie. Het gebrek aan aangepaste ondersteuning belemmert het groeiproces enorm. En laat dát nu net de reden zijn waarom veel ouders vaak ook meer moeite hebben met dit programma dan ouders die geen gehandicapte zoon of dochter hebben. De realiteit ervaren ze héél anders.

Mijn stelling is dat daarmee ook het groeiproces van de samenleving wordt belemmerd. Want een samenleving die beter luistert naar de mensen, naar àlle mensen,  is een rijkere samenleving. Maar daarvoor moeten we met z’n allen nog heel veel van personen met een handicap leren. Vraag dát maar eens aan ouders met een kind met een handicap.

De omgeving die Down the Road creëert is voor de meeste mensen een verre droom, maar wel een waar we met z’n allen naar moeten blijven streven. Iedereen die wil ijveren voor een beter leven voor álle mensen met een handicap, is welkom bij STAN Trefpunt Verstandelijke Handicap vzw. Laat ons elkaar versterken. Laat ons onze ervaringen uitwisselen. Laat ons samen vechten!